Wstęp
Wprowadzenie w okresie transformacji ustrojowej w Polsce regulacje ustawowe dotyczące gospodarki przestrzennej nie nawiązywały do rozwiązań stosowanych po II wojnie światowej w państwach Zachodniej Europy, ani do zaleceń i polityk rozwijanych przez Wspólnotę/Unię Europejską. Efektem tych lokalnych regulacji była – jak dotychczas – postępująca dewastacja polskiej przestrzeni (mimo niewielkich rozmiarów inwestycji, zwłaszcza mieszkaniowych) oraz jej peryferyzacja zmniejszająca atrakcyjność kraju i ograniczająca jego konkurencyjność w układzie międzynarodowym. Zjawiska te nie pozostały niezauważone, co wyraziło się rosnącą krytyką istniejących regulacji prawnych ze strony samorządów, najbardziej bezpośrednio dotkniętych regulacjami ustawowymi, jak i znacznej części środowisk fachowych związanych z gospodarką przestrzenną, a także w ostatnich latach (z innych przyczyn) – ze strony polityków i inwestorów. Spowodowało to podjęcie przez resorty, w których kompetencji leżały (przynajmniej teoretycznie) sprawy planowania i zagospodarowania przestrzennego, prac nad zmianami istniejących regulacji. Pojawiły się przy tym dwa kierunki myślenia: opracowanie projektu całkowicie nowej Ustawy oraz ograniczenie proponowanych zmian do nowelizacji Ustawy 2003. Ostatnio (październik 2006) resort Budownictwa przyjął tę drugą zasadę, zapowiadając jednocześnie podjęcie systematycznych prac nas przygotowanie projektu nowej, kompleksowej Ustawy, mającej na celu systemową zmianę całej sfery gospodarki przestrzennej.
Ta druga decyzja, wyprowadzająca prace nad reformą gospodarki przestrzennej z presji terminów i – miejmy nadzieję – dyktatu grup lobbystycznych, stwarza okazję do uporządkowanego, pryncypialnego spojrzenia na podstawy koncepcyjne, treści i zakres nowej Ustawy, której punktem wyjścia – poprzedzonym rzeczową analizą stanu istniejącego i jego przyczyn oraz uwarunkowań – powinno być sformułowanie uporządkowanych założeń wyjściowych projektu tej Ustawy.
Tej właśnie sprawie poświęcony jest niniejszy artykuł. Jego podstawowym przesłaniem jest powrót do sprawdzonych i funkcjonujących w praktyce rozwiązań ustawowych w państwach „starej” Unii Europejskiej oraz uwspółcześnienie krajowej gospodarki przestrzennej oraz nawiązanie w regulacjach do modeli i polityk formułowanych w ramach Komisji Europejskiej. Najistotniejsze części artykułu obejmują: zarys problematyki i kierunków myślenia Unii Europejskiej oraz wstępne tezy dotyczące zakresu, treści i struktury projektu nowej Ustawy. Ta druga część wykorzystuje doświadczenia państw Europy Zachodniej, uwzględniając jednocześnie specyfikę polską. Część ta składa się z kilkudziesięciu punktów, wobec których zespół opracowujący projekt Ustawy powinien zająć stanowisko. Nie oznacza to oczywiście, że każdy z tych punktów musi znaleźć się expressis verbis w tekście Ustawy.
Jest rzeczą oczywistą, że gospodarka przestrzenna funkcjonuje w określonej świadomości społecznej, otoczeniu politycznym i instytucjonalnym, a także tradycji myślenia i podejścia, dyktowanej w pewnym stopniu poprzez poprzedni ustrój, a w zasadniczym poprzez jego odreagowywanie. Unowocześnienie krajowej gospodarki przestrzennej nie będzie możliwe bez zasadniczych zmian w tych dziedzinach. Ich wehikułem powinny stać się procesy integracyjne z Unią Europejską. Trzeba przy tym pamiętać, że same regulacje ustawowe nie mogą zmienić stosowanego w praktyce modelu gospodarki przestrzennej, mogą jednak w tym procesie być pomocne.
Podstawowe tezy przedstawione w artykule mają charakter wyjściowy i powinny zachęcić do szerszej dyskusji. Jej warunkiem jest jednak znaczna doza otwartości intelektualnej i chęci spojrzenia poza granice kraju, a także zachowania dystansu wobec interesów poszczególnych grup aktorów gospodarki przestrzennej. Autor ma nadzieję, że takie właśnie podejście będzie cechowało przyszłą dyskusję.
| < Prev | Next > |
|---|
